Ebeveynleri ister onlarla paylaşsın ya da onlardan saklamaya çalışsın, çocuklar her yaşta ve gelişim evresinde haberlerde olup bitenlerden etkilenirler. Çünkü haberler her yerdedir.

Yapılan araştırmalara göre günümüzde aileler çok fazla televizyon seyrediyor: Günümüz çocuklarının yüzde 65′inin evinde televizyon günün yarısı açık. Evlerin yüzde 36′sında ise televizyon bütün gün açık. Bu araştırma aynı zamanda arka planda televizyonun açık olmasının da çocuklar üzerinde bir etkisi olduğunu çünkü içeriğin onlara göre tasarlanmamış olduğunu vurguluyor.

Çocukların günde kaç saat haber seyrettiği net olarak bilinmiyor, ancak haberlere maruz kalmanın onlar üzerinde bir etki yarattığı kesin. Ebeveynler küçük çocuklardan uzak tutmak için (uzmanların önerdiği gibi) televizyondaki haberleri kapatsa da, haberleri yine de marketlerde, bir doktorun bekleme odasında ya da bir arkadaşın evinde görmek mümkün. Bu yüzden öğretmenlerin, beş yaşındaki çocukların bile haberler hakkında konuştuğunu ve hatta okullarda oynadıkları oyunlara haberleri yansıttıklarını bildirmeleri hiç de şaşırtıcı değil.

Günlük hayatımız ister istemez haberlerle çok dolu olduğu için, uzmanlar çocuklarla haberleri, yaşlarına uygun bir şekilde konuşmanın bazı yollarını öneriyor. Bu konuda ebevenylere yardımcı olmayı amaçlayan bu makale, haberleri çocuklarla konuşmaya dair yaşa uygun öneriler sunuyor.

Anaokulu Çağı: 3 – 5 Yaş

Haberlerden Ne Anlıyorlar: Anaokulu çocukları genellikle hayal ile gerçeği karıştırırlar. Eğer televizyonda bir savaş görürlerse ve onlara bu savaşın uzakta olduğunu söylerseniz, “uzak” ile ne kastetiğinizi tam olarak anlamazlar. Onlar için köşedeki çöp kutusu kadar, bir iki sokak aşağıdaki postane kadar ya da anneannenin başka bir şehirdeki evi kadar uzak olabilir! Ve televizyondaki rahatsız edici olayları gördükleri zaman bu olayların o an evde olduğunu bile düşünebilirler.

Küçük çocuklar kelimeleri, birebir anlamlarıyla algılar. Haberler nüanslarla dolu olduğu için problem oluşturabilir. “Columbine Lisesi katliamından sonra sınıfımdaki bir çocuk annesinin bahçesinin tehlikeli olduğunu düşünüyordu. Çünkü bahçe, haseki küpesi (İngilizcesi columbine) çiçekleriyle doluydu” diye anlatıyor bir öğretmen.

Stres Belirtileri: Anaokulu çocukları haberlerde olup bitenleri tam olarak kavrayamasalar da, eğer haberler rahatsız edici ise yine de bir şeylerin iyi gitmediğini ve ebeveynlerinin endişelendiklerini kuvvetli bir şekilde hisseder ve fark ederler.

Eğer haberlerdeki şiddete maruz kalırlarsa, bazı anaokulu çocukları daha kaygılı bir hale gelebilir, gece kabusları görebilir, yeme alışkanlıklarını değiştirebilir ya da ebeveynlerinden uzak kalmaktan korkabilirler. Bazıları ise hiçbir stres belirtisi göstermeyebilir ama yine de yaşananlardan etkilenir. “Somut belirtiler beklemeyin. Bu tür durumların anaokulu çocukları için de stresli olduğunu her zaman varsayın” diyor uzmanlar.

Medyayla İlgili Tavsiyeler: Anaokulu çocukları televizyonu genellikle dünyaya açılan sihirli bir pencere gibi görür ve televizyonda gördüklerini günlük hayatlarından ayırmakta zorlanırlar. Anaokulu çağındaki çocuklar da tıpkı bebekler gibi bombalar, silahlar gibi yüksek seslere ve görsellere odaklanacaklardır.

Anaokulu çağındaki çocukları, şiddet olaylarına yönelik haberlerden mümkün olan her an koruyun. Küçük çocuklar genellikle televizyonda izledikleri şeyin şu anda ve burada olduğunu düşünürler. Çocuklar odada olduklarında televizyon ve radyoyu kapatın. (Bunun yerine müzik çalabilirsiniz.) Eğer çocuklar bir şekilde haberlerde şiddet görürlerse, bunun sadece televizyonda bir resim olduğunu anlatın. Örneğin, “Bu çok çok uzaklarda oldu. Sen şu an güvendesin” diyebilirsiniz.

Aynı olayı tekrar tekrar izlemelerine asla izin vermeyin. Çocuğunuz her izlediğinde olayın tekrar tekrar gerçekleştiğini düşünebilir. “11 Eylül’den sonra çok sayıda haber programını gören çocuklar, daha fazla binanın tekrar ve tekrar yıkıldığını düşündüklerini dile getirdiler” diyor uzmanlar.

İletişim Stratejileri: Anaokulu çağındaki çocuğunuz haberlere maruz kalmadıysa, onunla haberlerdeki şiddet olayları hakkında konuşmanıza hiç gerek yok. Eğer haberlere maruz kaldığını biliyorsanız ve davranışlarında değişiklikler gözlemliyorsanız, o zaman haberlerdeki olayı yaşına uygun bir şekilde konuşmanız gerekebilir. Yaşadığı değişimler arasında savaş oyunlarına artan ilgi (örneğin bloklarından sık sık füze yapma) ya da karakterinde olmayan davranışlar göstermesi (ayrılmayla ilgili daha fazla zorluk yaşaması ya da uykuya dalmada güçlük yaşaması gibi) yer alabilir.

Bununla birlikte anaokulu çağındaki çocuğunuzun hayatıyla ilgili haberler hakkında konuşmanız faydalı olabilir. “Haberler dünya hakkında bir şeyler öğrenmenin bir yoludur. Bu yüzden çocuğunuzun dünyada yaşadığı deneyimler hakkında erken yaşta yaptığınız konuşmalar, yaşı büyüdükçe çok daha derinlemesine konuşmalar yapmanız için zemin hazırlar” diyor uzmanlar. Bu konuşmalar, gündelik hayatta birlikte yaptığınız aktivitelerden çıkabilir. “Dışarıdaki hava hakkında konuşun ve sonra birlikte hava durumu haberlerini izleyin ya da dinleyin, çocuğunuzu seçimlerde oy vermeye götürdüğünüzde seçim hakkında konuşun ya da birlikte çöpleri atarken geri dönüşüm hakkında konuşun.”

Eğer çocuğunuzun size bir sorusu varsa, ne bildiğini anlamak için ona açık uçlu sorular sorun. Mesela, “Bunun hakkında ne biliyorsun?” diyebilirsiniz. Sonra çocuğunuzun sorusunu yaşına uygun bir şekilde cevaplayın. “Çocuğunuzun gördüğü ya da duyduğu şeyden ne anladığını öğrenmek, cevabınıza rehberlik edecektir. Uğraşmanız gereken şey sadece korkuları değil, çocuğunuzu korkutuyor olabilecek kafa karışıklıklarını ya da yanlış anlamaları da düzeltmek olabilir. Bir şeyleri yaşına uygun olmayacak şekilde aşırı detaylı açıklamanıza gerek yok ama kafa karışıklığını açıklığa kavuşturmanız iyi olacaktır.

Güvende olduğunuzu açıklayın. Çocuklar haberlerde korkutucu bir olay gördüklerinde ya da duyduklarında, genellikle olayı kendileriyle ilişkilendirirler ve kendilerini doğrudan tehdit altında hissedebilirler. Çocuğunuza güvende olduğuna dair güvence vermeniz ve bu haberin şu an burada gerçekleşemediğini söylemeniz kendini güvende hissetmesini sağlayacaktır. Rutinlerinizi gözden geçirmek ve korumak da aynı şekilde rahatlatıcı olabilir. Örneğin, saat kaçta eve geleceğinizi, çocuğunuzu okuldan kimin alacağını ve haftasonu için planlarınızın neler olduğunu konuşabilirsiniz.

Sanat malzemeleri, bloklar, oyuncaklar ve tüylü oyuncaklarla oynamak, çocuğunuzun ne hissettiğini keşfetmesini sağlayacaktır. Belli bir haber söz konusuyla haberle ilgili malzemeler sunabilirsiniz çocuğunuza. (Örneğin eğer oğlunuz haberlerdeki polis arabalarıyla ilgili konuşuyorsa, ona oyuncak arabalar verin.)

Bol bol sarılın. Eğer çocuğunuz çok ciddi bir etkilenme yaşıyorsa ve yeme, uyku ya da tuvalet alışkanlıklarında değişiklikler söz konusuysa, sabırlı ve duyarlı davranın. Ona bol bol sarılıp sevgi gösterin.

Dikkatle dinleyin. Küçük çocuklar gördükleri ya da duydukları olayları yetişkinlerden farklı yorumlar. Bu yüzden ne dediğini dinleyin ve onun yorumlarını temel alın, kendinizinkini değil.

-ALINTIDIR-